目次

現在幹

直説法能動相現在時制

-μι 動詞では、 単数形と複数形とで語幹の最後の母音の長短が変わる場合がある。 また、 -μι 動詞の短母音動詞幹の最後の母音が α の場合、 三人称複数形で語尾と融合して -ᾱσι という形になる。

παιδεύω
直.能.現
一単παιδεύ-ω
二単παιδεύ-εις
三単παιδεύ-ει
一複παιδεύ-ομεν
二複παιδεύ-ετε
三複παιδεύ-ουσι
παιδεύ-ειν
τίθημι
直.能.現
一単τίθη-μι
二単τίθη-ς
三単τίθη-σι
一複τίθε-μεν
二複τίθε-τε
三複τιθέ-ᾱσι
τιθέ-ναι

接続法能動相現在時制

動詞では、 直説法における幹母音が長母音になるだけである。 -μι 動詞では、 短母音の方の動詞幹に語尾を付けるが、 このときに ( で終わる場合を除いて) 母音融合が起こる。

παιδεύω
接.能.現
一単παιδεύ-ω
二単παιδεύ-ῃς
三単παιδεύ-ῃ
一複παιδεύ-ωμεν
二複παιδεύ-ητε
三複παιδεύ-ωσι
τίθημι
接.能.現
一単τιθῶ (< τιθέ-ω)
二単τιθῇς (< τιθέ-ῃς)
三単τιθῇ (< τιθέ-ῃ)
一複τιθῶμεν (< τιθέ-ωμεν)
二複τιθῆτε (< τιθέ-ητε)
三複τιθῶσι (< τιθέ-ωσι)

能動相現在時制分詞

-μι 動詞の場合、 動詞幹の末尾の母音によって -εις/-εισα/-εν, -ους/-ουσα/-ον, -ᾱς/-ᾱσα/-αν, -ῡς/-ῡσα/-υν のいずれかになる。 曲用形態はどれも同じである。

παιδεύω
分.能.現
単.主παιδεύ-ωνπαιδεύ-ουσαπαιδεύ-ον
単.属παιδεύ-οντοςπαιδευ-ούσηςπαιδεύ-οντος
τίθημι
分.能.現
単.主τιθείςτιθεῖσατιθέν
単.属τιθέντοςτιθείηςτιθέντος

直説法中動相現在時制

動詞の二人称単数形の語尾は、 -εσαισ が脱落して母音融合が起きたものである。

παιδεύω
直.中.現
一単παιδεύ-ομαι
二単παιδεύ-ῃ (< παιδεύ-εσαι)
三単παιδεύ-εται
一複παιδευ-όμεθα
二複παιδεύ-εσθε
三複παιδεύ-ονται
παιδεύ-εσθαι
τίθημι
直.中.現
一単τίθε-μαι
二単τίθε-σαι
三単τίθε-ται
一複τίθε-μεθα
二複τίθε-σθε
三複τίθε-νται
τίθε-σθαι

中動相現在時制分詞

παιδεύω
分.中.現
単.主παιδευ-όμενοςπαιδευ-ομένηπαιδευ-όμενον
単.属παιδευ-ομένουπαιδευ-ομένηςπαιδευ-ομένου
τίθημι
分.中.現
単.主τιθέ-μενοςτιθε-μένητιθέ-μενον
単.属τιθε-μένουτιθε-μένηςτιθε-μένου

未来幹

直説法能動相未来時制

アオリスト幹

直説法能動相アオリスト時制

σ の有無によって第 1 形と第 2 形に分かれる。 加音を行う。 また、 動詞幹の最後の文字に応じて以下の変化が起こる。

閉鎖音
その子音と σ の間に変化が生じる (補遺参照)
流音か鼻音
σ が脱落し直前の母音が長くなる (補遺参照, εει)
短母音
その母音が長くなる (補遺参照, εη)
παιδεύω
直.能.ア1
一単ἐπαίδευ-σα
二単ἐπαίδευ-σας
三単ἐπαίδευ-σε
一複ἐπαιδεύ-σαμεν
二複ἐπαιδεύ-σατε
三複ἐπαίδευ-σαν
παιδεύ-σαι
ἵστημι
直.能.ア1
一単ἔστη-σα
二単ἔστη-σας
三単ἔστη-σε
一複ἔστη-σαμεν
二複ἔστη-σατε
三複ἔστη-σαν
στῆ-σαι
λείπω
直.能.ア2
一単ἔλιπ-ον
二単ἔλιπ-ες
三単ἔλιπ-ε
一複ἐλίπ-ομεν
二複ἐλίπ-ετε
三複ἔλιπ-ον
λιπ-εῖν
ἵστημι
直.能.ア2
一単ἔστη-ν
二単ἔστη-ς
三単ἔστη
一複ἔστη-μεν
二複ἔστη-τε
三複ἔστη-σαν
στῆ-ναι

完了幹

直説法能動相完了時制

κ の有無によって第 1 形と第 2 形に分かれる。 語幹の最初の子音の畳音を行う。

παιδεύω
直.能.完1
一単πεπαίδευ-κα
二単πεπαίδευ-κας
三単πεπαίδευ-κε
一複πεπαιδεύ-καμεν
二複πεπαιδεύ-κατε
三複πεπαιδεύ-κᾱσι
πεπαιδευ-κέναι
πέμπω
直.能.完2
一単πέπομφ-α
二単πέπομφ-ας
三単πέπομφ-ε
一複πεπόμφ-αμεν
二複πεπόμφ-ατε
三複πεπόμφ-ᾱσι
πεπομφ-έναι

能動相完了時制分詞

παιδεύω
分.能.完1
単.主παιδευ-κώςπαιδευ-κυῖᾱπαιδευ-κός
単.属παιδευ-κότοςπαιδευ-κυίᾱςπαιδευ-κότος
πέμπω
分.能.完2
単.主πεπομφ-ώςπεπομφ-υῖᾱπεπομφ-ός
単.属πεπομφ-ότοςπεπομφ-υίᾱςπεπομφ-ότος

中動完了幹

直説法中動相完了時制

直接法中動相現在時制の語尾を動詞幹に直接付けることで作る。 動詞幹が子音で終わる場合、 語尾の最初の子音との間に以下の変化が生じる。

動詞幹が子音で終わる場合、 三人称複数形に専用の語形がなく、 分詞と εἰμί による迂言表現を用いる。

παιδεύω
直.中.完
一単πεπαίδευ-μαι
二単πεπαίδευ-σαι
三単πεπαίδευ-ται
一複πεπαιδεύ-μεθα
二複πεπαίδευ-σθε
三複πεπαίδευ-νται
πεπαιδεῦ-σθαι
ἅγω
直.中.完
一単ἦγμαι (< ἦγ-μαι)
二単ἦξαι (< ἦγ-σαι)
三単ἦκται (< ἦγ-ται)
一複ἤγμεθα (< ἤγ-μεθα)
二複ἦχθε (< ἦγ-σθε)
三複ἠγμένοι εἰσι
ἦχθαι (< ἦγ-σθαι)

中動相完了時制分詞

中動相現在時制分詞の語尾を用いる。 動詞幹が子音で終わる場合、 非分詞の場合と同様の変化を受ける。

παιδεύω
分.中.完
単.主πεπαιδευ-μένοςπεπαιδευ-μένηπεπαιδευ-μένον
単.属πεπαιδευ-μένουπεπαιδευ-μένηςπεπαιδευ-μένου

受動幹

直説法受動相アオリスト時制

θ の有無によって第 1 形と第 2 形に分かれる。 加音を行う。 また、 動詞幹の最後の文字と θ の間に変化が生じる (補遺参照)。

παιδεύω
直.受.ア1
一単ἐπαιδεύ-θην
二単ἐπαιδεύ-θης
三単ἐπαιδεύ-θη
一複ἐπαιδεύ-θημεν
二複ἐπαιδεύ-θητε
三複ἐπαιδεύ-θησαν
παιδευ-θῆναι
βράπτω
直.受.ア2
一単ἐβλάβ-ην
二単ἐβλάβ-ης
三単ἐβλάβ-η
一複ἐβλάβ-ημεν
二複ἐβλάβ-ητε
三複ἐβλάβ-ησαν
βλαβ-ῆναι

受動相アオリスト時制分詞

παιδεύω
分.受.ア1
単.主παιδευ-θείςπαιδευ-θεῖσαπαιδευ-θέν
単.属παιδευ-θέντοςπαιδευ-θείσηςπαιδευ-θέντος
βράπτω
分.受.ア2
単.主βλαβ-είςβλαβ-εῖσαβλαβ-έν
単.属βλαβ-έντοςβλαβ-είσηςβλαβ-έντος

補遺

母音融合

動詞の動詞幹の最後が α, ε, ο の場合、 語尾との間で母音融合が起こる。 これは以下の表に従う。

-ει-ῃ-ο-οι-ου
α-αιωωω
ε-ηειειηειουοιουω
ο-ωουοιωοιοιουοιουω

母音の長音化

加音によって母音が長くなる場合、 もしくは未来時制形やアオリスト時制形で動詞幹の母音が長くなる場合は、 以下の表に従う。 ただし、 ε, ι, ρ の直後の η は常に になることに注意。

ααιαυεειευιοοιυ
ηηηυη, ειηυω

連続子音の変化

時制幹の最後の子音と語尾の最初の子音の間では、 綴字上および音韻上の変化が生じる場合があるが、 これは以下の表に従う。

π-, β-, φ-μμψπτφθ
κ-, γ-, χ-γμξκτχθ
τ-, δ-, θ-σμσστσθ
ν-σμνσντνθ